Bijen verzamelen nectar en stuifmeel van bloemen en zorgen zo voor bestuiving van fruitbomen. Oftewel: zonder bijen, geen appels. Bijenexperts onderzoeken of er wel voldoende bijen aanwezig zijn om al onze appelbomen goed te kunnen bestuiven en welke soorten daar aan bijdragen, en iedereen kan daaraan meedoen!
Waarombijen tellen?
Veel mensen denken bij bijen aan een bijenkorf met een imker die daar honing uit haalt. Dat zijn honingbijen. Maar wist je dat er in Nederland meer dan 360 ‘wilde’ bijensoorten leven? Wij zijn voor veel van ons voedsel afhankelijk van deze wilde bijen. Bijen zijn namelijk heel belangrijk voor onder andere de bestuiving van fruitbomen. In het voorjaar zitten fruitbomen vol met bloemen, ook wel bekend als bloesem, die bestoven kunnen worden. Na de bestuiving ontwikkelen deze bloemen zich tot vruchten. Planten vormen vruchten om hun zaden te beschermen en ze te laten verspreiden door dieren die de vruchten eten. Op deze manier kunnen bomen zich voortplanten.
Een appelboom kan zichzelf niet of nauwelijks bevruchten, daarvoor is stuifmeel nodig van bloemen van andere bomen. Dit noemen we kruisbestuiving. Bijen kunnen deze kruisbestuiving goed op gang helpen, doordat ze veel verschillende bloemen bezoeken om nectar te verzamelen. De zoemende vrienden nemen daarbij het stuifmeel van planten en bloemen mee naar de volgende bloemen, en zorgen daarmee voor voldoende bestuiving, en dus voor voedsel voor ons.
Helaas gaan de aantallen bijen de laatste jaren sterk achteruit. Bijen hebben enorm te lijden onder intensieve landbouwmethoden, bestrijdingsmiddelen die gebruikt worden, verstedelijking en ons groenbeheer. Hierdoor missen fruitbomen waarschijnlijk steeds vaker een helpende hand bij de kruisbestuiving. Hoe het met de bestuiving staat in appelbomen willen Naturalis en Landschapsfonds Holland-Rijnland graag weten en daar is hulp bij nodig!
HelpNaturalis
“Nederland is kampioen biodiversiteitsverlies als we naar de cijfers kijken”, zo stelt Koos Biesmeijer. Maar dat kunnen we veranderen, te beginnen bij onze eigen omgeving! Zo kun je BIJdragen aan het Fruitige Bijtjes onderzoek, via je eigen boomgaard of appelboom in je tuin, of via een boomgaard in de buurt. Door mee te doen krijgen we meer inzicht in waar bepaalde soorten bestuivers zich nou precies bevinden, en of er wel genoeg bijen zijn om al onze appels goed te kunnen bestuiven. Oftewel: hoe staat het met de bestuivingskracht van jouw fruitboom?
Doemee
Help de onderzoeker
Om mee te doen met het Fruitige Bijtjes onderzoek vragen we twee keer per jaar maximaal een uurtje van je tijd. Tijdens de appelbloesem (in april/mei) moet er gekeken worden naar de hoeveelheid en welke bijen de bloesem bezoeken. In het najaar moet er gekeken worden naar hoe goed de appels bestoven zijn. Op deze manier komen we te weten hoe belangrijk de bloembezoeken van de bijen zijn voor de kwaliteit van de appels. Hierbij helpen we jullie natuurlijk op weg!
In hetvoorjaar
In het voorjaar is het van belang om te kijken naar welke bestuivers en hoeveel er op de bloesem zitten. Maar bestuivers tellen kan lastig zijn, ze zijn namelijk klein en snel. Gelukkig zijn er genoeg hulpmiddelen om de verschillende bijen te leren kennen.
Wat moet je precies doen?
- Kies een appelboom die normaal gesproken goed in bloei staat, en waarvan bekend is dat de boom vruchten geeft.
- Kies van deze boom één tak uit en markeer het met een lintje. Deze tak hebben we namelijk ook weer nodig voor de oogst.
- Tel van deze tak het aantal bloemen, en noteer dat op het telformulier.
- Tel een keer 30 minuten lang op deze tak het aantal bestuivers die de bloemen bezoeken, en noteer dat op het telformulier.
- Noteer ook van de datum en gemiddelde temperatuur van de dag waarop geteld is.
-
Vul hierna het telformulier online in of mail de gegevens naar ons via: fruitigebijtjes@naturalis.nl
Tip: tel alleen op dagen dat het droog is en het liefst zonnig en redelijk warm.
Vul je gegevens in via het bijentelformulier
De appelsoogsten
Als de appels rijp zijn kunnen ze geplukt worden. Maar waneer zijn ze rijp? Dat is lastig! Daarom hebben we een oogstlijst gemaakt met de richtlijnen van de meest voorkomende soorten appels. Mocht je nog twijfelen, dan kun je altijd het ras even op zoeken.
Voor de gegevens van de oogst gebruiken we dezelfde tak als in het voorjaar. Maar welke informatie hebben we precies nodig?
- Tel als eerste de hoeveelheid appels die aan de gemarkeerde tak zitten.
- Daarna kunnen de appels geplukt worden.
- Pluk het liefst 10 appels voor de kwaliteitsbepaling.
- Weeg de appels van de onderzochte tak in grammen.
- Als laatste kijken we naar hoe goed de appels bestoven zijn:
- Slecht bestoven: appel is erg klein en niet eetbaar
- Gemiddeld bestoven: appel valt om als je hem rechtop zet (scheve appel)
- Goed bestoven appel: appel blijft staan als je hem rechtop zet
Vul je gegevens in via het appeltelformulier
Geen appelboomin je tuin?
Geen zorgen! De volgende boomgaarden stellen hun boomgaard open voor tellers die mee willen doen aan dit onderzoek. De boomgaarden zouden graag van tevoren wel even willen weten dat je langskomt. Kijk op de lijst bij welke boomgaard je terecht kan, en vergeet niet om een lintje of label mee te nemen voor het markeren van de tak.
Fruitcollectie IJsselstein
Kijk op de fruitkaartwaar de appelbomen te vinden zijn
Martin Heerschap
Noordpolder 4
2731 PZ in Benthuizen
Tel: 06 30 64 71 92
Jan Kortmann
Kortsteekterweg 42
2407 AH in Alphen aan den Rijn
Tel: 06 51 60 89 40
Boerderij Boterhuys
Zijldijk 7
2362 AE in Warmond
Van ma-vrij:
Hans en Nel Zeegers
Vriezekoop 11J
2451 CP in Leimuiden
Tel: 06 14 96 72 65
Zaterdag 29 april, 6 mei, 20 mei en 27 mei van 10:00 tot 16:00
Buurttuin Zoete Aarde
Broekwegzijde 195
2725 PE in Zoetermeer
E-mail: hansspil@hotmail.com
Woe & za van 10:00 tot 17:00
Natuurtuin - De Punt Arkel
Schotdeuren 52
4241BS in Arkel
Tel: 0183 564511
Zaterdag van 10:00 tot 12:00
Boomgaard Onderweg
Onderweg, Arkel (Naast de Koepelkeerk)
Tel: 0183 564511
Feitjes overbijtjes
Er zijn vele verschillende soorten bijen. Je kan ze vinden van groot tot klein, van dik tot dun en van wollig tot bijna kaal. Zo zijn hommels, dikke, grote bijen en hebben een wollige, kleurrijke beharing. Andere bijen zijn juist weer klein, dun, met amper beharing. Bijensoorten zijn dus zeer divers in uiterlijk. De kleuren zijn erg gevarieerd, waardoor het lastig kan zijn om bijen te onderscheiden van bijvoorbeeld zweefvliegen. Een aantal zweefvliegen kan erg sterk lijken op bijen door hun beharing.
Een goede manier om bijen te kunnen onderscheiden van zweefvliegen (en andere vliegen), is door te kijken naar de vleugels. Zo hebben bijen vier vleugels, waar zweefvliegen er maar twee hebben. Helaas zijn deze twee groepen insecten in de praktijk lastig te onderscheiden. Zo liggen de voor- en achtervleugels van bijen vaak over elkaar heen, waardoor het lijkt alsof ze er maar twee hebben. Een andere manier om de zweefvlieg en de bij van elkaar te onderscheiden is door te kijken naar de lengte van de voelsprieten op de kop. Bijen hebben vaak lange voelsprieten en zweefvliegen meestal korte voelsprieten.
Veelgestelde vragenen antwoorden
Wat zijn wilde bijen?
Wat valt er eigenlijk onder een wilde bij? Eigenlijk is dat heel simpel. Wanneer een bij niet door de mens verzorgd wordt, kunnen we ze beschouwen als ‘wilde’ bijen. Een honingbij valt, in Nederland, niet onder de wilde bijen, ze worden namelijk in bijenkasten door imkers gehouden. Overigens komen honingbijen bijvoorbeeld in Afrika wel in het wild voor.
Wat moet ik doen als een bij wegvliegt tijdens de telling?
Als de bij niet herkend kon worden, omdat ze wegvloog, kan je altijd kiezen voor ‘hommel/bij/zweefvlieg onbekend’ of ‘onbekende bezoeker’.
Mag ik de bijen vangen tijdens de telling?
De bijen die je tijdens de telling beter wilt bekijken, kunnen worden gevangen met het potje uit de kit. Na het bestuderen van de bij kan je deze weer vrijlaten.
Leven alle bijen in bijenkorven?
In Nederland leven alleen honingbijen in een door de mens gemaakte bijenkorf. Wilde bijen graven hun nest in de grond, nestelen in dood hout of plantenstengels en soms op een andere manier. De meeste wilde bijen leven alleen, dit zijn solitaire bijen. Hommels leven in families van soms wel 150 bijen.
Maken alle bijen honing?
Bij het woord ‘bij’ denkt iedereen meteen aan ‘honing’. Toch maken weinig bijen honing, namelijk negen soorten honingbijen die inmiddels op de hele wereld voorkomen en meer dan 500 soorten angelloze bijen die vooral in de tropen leven. Nederland heeft maar 1 soort honingbij, Apis mellifera, en deze wordt gehouden door imkers. De werksters van de honingbij verzamelen heel veel nectar, deze wordt ingedikt tot honing zodat het lang bewaard kan worden en in de koude wintermaanden als voedsel en brandstof kan dienen. Wilde bijen verzamelen nectar om te kunnen vliegen en stuifmeel voor hun larven. Zij maken dus geen honing.
Hoe kan ik verschillende bijen herkennen?
Dat begint met goed kijken en leren kijken. Een goed begin is de informatie op de website van de Nationale Bijentelling of op bestuivers.nl. Daarnaast kan je natuurlijk ook proberen om foto’s te maken met de app ObsIdentify. Daarmee kan je meestal wel een naam krijgen voor een insect op de foto.
Kan ik ook bijen tellen in andere boomgaarden of in mijn tuin?
Iedereen met een boomgaard of fruitboom kan meetellen door je op te geven. We starten in 2022 in de regio Holland Rijnland en zijn van plan dit uit te breiden naar heel Nederland in 2023.
Hoe kan ik de bijen een fijn onderkomen bieden?
Voor bijen zijn drie dingen in je tuin of op je balkon heel belangrijk: voedsel, veiligheid en onderdak. Wilde bijen eten nectar en stuifmeel en dat vinden ze in bloemen. Door in je tuin of op je balkon veel bloeiende planten neer te zetten die in verschillende seizoenen bloeien, help je de bijen enorm. Wanneer er namelijk eten beschikbaar is van het vroege voorjaar tot de late herfst, kunnen ze hun buikjes lekker rond eten. Daarnaast is het heel belangrijk dat je geen gif tegen onkruid spuit op de planten, hier kunnen de bijen dood van gaan. Tenslotte kan je sommige soorten bijen een onderkomen bieden in een bijenhotel, terwijl andere soorten juist graag in een rommelig hoekje in de tuin een geschikt plekje zoeken. Op deze manier hebben de bijen een fijne leefomgeving en heb jij gezellig gezoem om je heen. Twee bijen - uhm vliegen - in één klap!
Steken alle bijen?
Alle vrouwtjesbijen hebben een angel en zouden hier dus mee kunnen steken en, in tegenstelling tot wat veel mensen denken, hebben de vrouwelijke hommels ook een angel. Maar wees niet bang! Sommige bijen hebben een te korte angel die niet door onze huid heen kan steken, bij een steek van die bijen voelen we dus geen pijn. Hommels kunnen wel een pijnlijke steek geven, maar over het algemeen hebben ze een rustig karakter en steken niet zo snel. Een steek van een honingbij doet over het algemeen wel pijn en vaak blijft de angel achter in de huid. Maar ook hier wordt de steek pas gegeven wanneer de bij zich bedreigd voelt. Als je een bij ziet, benader deze dan rustig en kijk er naar. Druk om je heen slaan en de bij zich daardoor bedreigd laten voelen, brengt dus narigheid met zich mee.
Foto'swebsite
credit: Marit Moerman