Onze collecties zijn gedurende eeuwen verzameld voor wetenschappelijk onderzoek. Ze zijn als een catalogus van al het leven op aarde. Deze enorme collectie van 43 miljoen objecten, waarin planten, dieren, schimmels en mineralen van vroeger tot nu uit verschillende gebieden op aarde bij elkaar worden bewaard, is voor het wetenschappelijk onderzoek in Nederland en daarbuiten van grote waarde.
Verzamelenin het verleden
Met de opkomst van het verzamelen van collecties van naturalia in de 16e en 17e eeuw, maar vooral met de opkomst van de verlichting in de 18e en 19e eeuw, nam de belangstelling voor dieren, planten en mineralen uit andere delen op aarde sterk toe. Iedere kans die biologen kregen om mee te varen naar verre oorden werd aangegrepen om naturalia te verzamelen. De historische collecties laten die zoektocht zien naar nieuwe en bijzondere soorten voor de wetenschap, maar ook naar nuttige planten, dieren en mineralen die van economisch belang zouden kunnen zijn als medicijn, voedsel, kleurstof, delfstof, plantageproduct, etc.
Zo werden hier en ook in andere landen steeds grotere wetenschappelijke collecties opgebouwd. Nederlandse onderzoekers maakten vaak gebruik van het verkeer naar ‘de Oost’ en later ook naar ‘de West’ door mee te varen op Nederlandse schepen. Als je de collecties van de andere grote musea in Europa bekijkt, zoals Londen, Parijs, Brussel en Berlijn, dan zie je hetzelfde beeld, waardoor er in die collecties een sterke relatie is ontstaan tussen die westerse landen en de toenmalige overzeese gebiedsdelen. Naturalis is zich bewust van de geschiedenis van haar collecties, en de koloniale context waaronder deze collecties verzameld zijn. De omstandigheden waren niet altijd gelijkwaardig, vrijwillig of rechtmatig.
Onderzoek naar het koloniale verleden
Aandacht voor het koloniale verleden en herstel van onrecht is van groot belang. Het is daarom goed dat er onderzoek naar de herkomst van objecten in Nederlandse musea gedaan wordt die van cultureel, historisch of religieus belang zijn voor het land van herkomst. Daarbij kan bepaald worden of deze in het verleden gestolen zijn of onder druk ontvreemd. Aangezien de collecties van de Rijksmusea van de Nederlandse Staat zijn, beslissen musea niet zelf over overdracht van dergelijke objecten. Een onafhankelijke commissie adviseert de minister op basis van het herkomstonderzoek dat musea moeten uitvoeren. Uiteraard werkt ook Naturalis graag mee aan dit onderzoek door de commissie van informatie te voorzien en eventuele vragen te beantwoorden.
Geroofde kunst moet worden teruggegeven, en daar heeft de regering zich ook duidelijk uitgesproken. Wanneer het herkomstonderzoek geen duidelijke antwoord op de vraag geeft hoe objecten in de collectie zijn gekomen, of wanneer de objecten niet onder dwang zijn verkregen maar wel een groot historisch belang vertegenwoordigen, zal de commissie een oordeel vellen. Meer over de procedure in de Kamerbrief (.PDF)
De vraag is nu actueel of de Dubois-collectie in Naturalis voldoet aan het Nederlandse teruggavebeleid. Dat is niet aan Naturalis, maar aan een commissie en de staatssecretaris. Als die besluiten tot teruggave, zal Naturalis daar volledige medewerking aan verlenen.
De Dubois-collectievan Naturalis
Er kunnen ook in de Naturalis-collectie objecten zitten die voor de landen waarin deze zijn gevonden van grote waarde zijn. Zo heeft de Indonesische regering aangegeven dat de collectie van de Nederlandse onderzoeker Dubois door de commissie moet worden bekeken. Naturalis heeft begrip voor het Indonesische verzoek en zal met de grootste zorg herkomstonderzoek uitvoeren in samenwerking met haar Indonesische collega’s.
