Uit nieuw onderzoek blijkt dat Asteraceae, de plantenfamilie van onder andere madeliefjes en zonnebloemen, de meest diverse plantengroep is op tientallen eilanden wereldwijd. De bescheiden madeliefjes bieden belangrijke inzichten in hoe nieuwe soorten zich ontwikkelen in geïsoleerde omgevingen— al dreigen velen uit te sterven voordat ze grondig bestudeerd kunnen worden.
De meestdiverse plantenfamilie
Het onderzoeksteam, waaronder Naturalis-onderzoekers Luis Valente en Lizzie Roeble, heeft een uitgebreide database van Asteraceae-soorten op eilanden samengesteld. Hieruit blijkt dat deze familie, met zo'n 34.000 soorten wereldwijd, de meest diverse is op oceanische eilanden. Bekende leden zijn artisjok, kamille, dahlia en sla, evenals madeliefjes en zonnebloemen. Verrassend was dat op grotere en meer afgelegen eilanden vaak meer unieke soorten ontstaan. Van de meer dan 6.000 geanalyseerde soorten wordt bijna 60% alleen op eilanden gevonden.
De schatkistvan tropische eilanden
Asteraceae hebben zich snel aangepast op eilanden, wat heeft geleid tot soorten die sterk afwijken van hun verwanten op het vasteland. Dit proces van snelle diversificatie wordt soortenradiatie genoemd. Het resulteert in opvallende verschillen in grootte, vorm en habitatvoorkeur.
Voorbeelden zijn de stokzaden (Bidens) op de Pacifische eilanden, de zeldzame zijdezwaarden op Hawaï, en de gigantische Scalesia-madeliefjes op de Galápagos. Hoewel soortstradiatie vaker bekend is van dieren, zoals Darwin’s vinken op de Galápagos, toont dit onderzoek aan dat de Asteraceae een recordaantal radiaties kunnen hebben op eilanden. Veel van deze evoluties moeten nog worden ontdekt, vooral op tropische eilanden zoals in het Caribisch gebied, Madagaskar en Nieuw-Guinea.
Verrassend aantalradiaties
Lizzie Roeble
“Botanici vermoedden al lang dat deze planten zich bijzonder hadden aangepast op eilanden, maar onze studie onthult dat de schaal van evolutie in deze familie veel groter is dan gedacht."
Hotspotvoor evolutie
De resultaten bieden nieuwe inzichten in hoe planten zich diversifiëren. Ecosystemen op eilanden herbergen niet alleen een ongelooflijke diversiteit, maar ook zeer gespecialiseerde soorten. Veel van de nieuw ontdekte soorten zijn echter ernstig bedreigd. Ze overleven in kleine populaties in moeilijk bereikbare gebieden. Vanwege hun unieke evolutionaire geschiedenis is bescherming van deze soorten cruciaal.
Bescherming isdringend nodig
Het onderzoek benadrukt niet alleen de bijzondere evolutie van de Asteraceae-familie, maar herinnert ons ook aan de kwetsbare biodiversiteit op eilanden. Dat maakt onderzoeken als deze cruciaal voor het begrijpen van hoe we eilandecosystemen beter kunnen beschermen, zodat de unieke Asteraceae-soorten niet verloren gaan in het gezicht van toenemende bedreigingen.
