1 juni 2006 - Op deze pagina vind je alle feiten van de dodo op een rijtje.
Biologische gegevens
Nederlandse naam: Dodo, of Walghvogel Wetenschappelijke naam: Raphus cucullatus (Linnaeus, 1758) Behoort tot de: Raphidae, een vogelfamilie binnen de duif-achtigen Gewicht: ca. 15-20 kilo; eerdere reconstructies noemen 25 kilo Lengte: tot ca. 1 meter Lichaamsbouw: Korte vleugels; kon niet vliegen Grote, korte, gele poten met redelijk forse klauwen Grijzige veren; kop iets lichter; witte staartpluim Forse, gekromde snavel Kleine gele ogen Leefmilieu: Bos Voedsel: Zaden en vruchten Waar? Leefde op Mauritius, een eiland in de Indische oceaan, ruim 800 km ten oosten van Madagaskar Ontdekt: Wordt voor het eerst genoemd in verslag uit 1507 Uitgestorven: Niet precies bekend, waarschijnlijk rond 1681.
Weinig over bekend
De dodo is eind 17e eeuw uitgestorven. Alle gegevens die we hebben zijn gebaseerd op 17e-eeuwse verslagen van Europeanen die het dier op Mauritius of in gevangenschap elders gezien hebben, op fossielen en op een handvol incomplete exemplaren die in museumcollecties bewaard gebleven zijn.
Bijna nergensdodo's in musea
Er zijn geen complete skeletten van de dodo bekend. De collecties in Oxford bevatten een kop en een poot, het Natural History Museum in London heeft een poot, in Kopenhagen ligt een kop, en verschillende musea in Europa, Mauritius en de Verenigde Staten hebben incomplete skeletten in de collectie. Naturalis heeft enkele losse dodo-botten. Ook in de collectie van wijlen Boudewijn Buch bevond zich een 'dodo-bot' (inmiddels ontmaskerd als het bot van een schildpad).
- Uit de botten van twee individuen samengesteld skelet in het Mineralogisch en Geologisch Museum van de Technische Universiteit Delft. De rode botten zijn origineel. Fotobewerking: Peter Koomen.
- En Dodobotten uit de collectie van Naturalis. Foto: Naturalis 2005.
Waarom uitgestorven?
Omdat de dodo op het afgelegen eiland Mauritius geen natuurlijke vijanden had, was hij in de loop van de tijd het vliegvermogen kwijtgeraakt; immers, als je voor niemand hoeft te vluchten, heb je niet zoveel aan vleugels. Ook de angst voor roofdieren raak je in zo’n rustige omgeving snel kwijt. Toen Mauritius een bevoorradingsstation werd voor de Nederlandse VOC-vloot, was het lot van de dodo snel bezegeld.
De tamme dodo was immers een makkelijke prooi, niet alleen voor de hongerige scheepsbemanningen, maar ook voor de katten, ratten, honden en varkens die met de handelsschepen meekwamen. Omdat de dodo op de grond nestelde, vielen ook de eieren en de jonge dodos snel aan deze geïmporteerde nieuwe vijanden ten prooi. Ook het kappen van bomen maakte het leven er voor deze bosvogel niet gemakkelijker op. In minder dan een eeuw tijd was de dodo uitgeroeid. Maar niet alleen de dodo stierf uit; van de oorspronkelijk 45 vogelsoorten op Mauritius zijn nu nog maar 21 soorten over.
Foto: Mauritius ligt 800 kilometer oostelijk van Madagascar, in de Indische Oceaan. (Naturalis 2005.)
Dodo tijdlijn
- 1505 -Portugezen voor het eerst op Mauritius
- 1507 -Eerste melding dodo's door Portugezen (Zwaneneiland)
- 1598 -Nederlanders voor het eerst op Mauritius
- 1601 -Eerste uitgebreide beschrijving van de dodo (toen Walghvogel genoemd) door Jacob Corneliszoon van Neck
- 1626 -Levend exemplaar dodo te zien in Amsterdam
- 1662 -Laatste onomstreden waarneming dodo's op Mauritius
- 1681 -Laatste melding levend waargenomen dodo door Benjamin Harry
- 1681 -Dodo waarschijnlijk uitgestorven
- 1693 -Bezoek Franois Leguat aan Mauritius; maakt geen melding meer van dodos
Waar komt de naam dodo vandaan?
In veel boeken is te lezen dat de naam 'dodo' ontleend zou zijn aan het Portugese doudo, dat dom of gek betekent. Portugese historische bronnen reppen echter met geen woord over de dodo. Inmiddels staat vast dat de naam dodo een verbastering is van het Nederlandse woord 'dodaers', de benaming die matrozen van de VOC gebruikten om het 'lelijk, dick achterwerk' van de vogel aan te duiden. De andere Nederlandse naam, Walghvogel, heeft het dier te danken aan zijn niet bijzonder smakelijke vlees.
Klunzigof niet?
Op veel oudere afbeeldingen zien we de dodo als een dik, klunzig dier. Een domme vogel die niet kan vliegen is per definitie klunzig. Nieuwe studies echter aan de dikte van de dodo-botten suggereren dat sommige afbeeldingen misschien toch wat overdreven waren. Een reden hiervoor kan zijn dat deze gebaseerd waren op slecht opgezette exemplaren of op dieren die in gevangenschap nog een paar kilo waren aangekomen. Waarschijnlijk was de dodo toch wat gestroomlijnder en minder klunzig dan vaak werd aangenomen. Maar nog steeds wordt de dodo voor dom aangezien; ook in de film 'Ice Age' wordt hij volkomen belachelijk gemaakt.
Nieuwe dodouit oud DNA?
Uit DNA-onderzoek blijkt dat de dodo en de duiven een gemeenschappelijke voorouder hebben. Toch is lang niet al het DNA van de dodo bekend; het terugfokken van uitgestorven soorten als de dodo en de mammoet is voorlopig geen haalbare kaart. DNA is een erg kwetsbaar molecuul. Zelfs na een relatief korte periode van een paar eeuwen is het al zo ver uit elkaar gevallen dat het niet meer volledig gereconstrueerd kan worden. Uit de losse snippers valt nog wel wat te zeggen over de familieverwantschappen, maar een compleet nieuwe dodo zit er niet in.
Nieuwe vondsten
Ruim een eeuw geleden zijn er dodo-botten opgegraven in een opgevuld moeras bij de Mauritiaanse suikerrietplantage 'Mon Trsor et mon Dsert'. Van die botten ontbreken nauwkeurige gegevens. Een nieuwe opgraving, in Nederlands-Mauritiaanse samenwerking, heeft nieuw en dit keer ook goed-gedocumenteerd dodo-botmateriaal opgeleverd. Tijdens de opgraving die in oktober 2005 plaatsvond werd een ongestoorde laag blootgelegd, gevormd voordat het eiland door de mens bewoond werd. De nieuw-ontdekte fossielenlaag bevat dodo-botten, samen met resten van schildpadden, andere dieren en planten. De laag biedt ongekende mogelijkheden om het beeld van de dodo en zijn milieu scherper in te kleuren.
Meer informatie op: www.dodosite.com