Naturalis Biodiversity Center heeft een van de grootste collecties Cenozoïsche mollusken in Europa, bestaande uit ca. 450.000 monsters en een geschat aantal van zeker 5 miljoen exemplaren. De focus ligt op weekdieren gevonden in Indonesië en Europa, met daarnaast enkele kleinere subcollecties uit andere delen van de wereld. Het Cenozoïcum is de geologische periode van 66 miljoen jaar geleden tot nu. De collectie groeit nog steeds. Elk jaar worden gemiddeld 10.000 monsters toegevoegd.
De collectie is onderverdeeld in secties die op diverse manieren zijn ingericht. Sommige onderdelen hebben een voornamelijk taxonomische indeling, zoals grote delen van de Indonesië-collectie en de collectie fossielen van de Nederlandse stranden. Het grootste deel van de collectie is echter ingedeeld op ouderdom, gevolgd door land, bekken, locatie en tot slot taxonomie. Voor het vinden van monsters van een bepaalde soort zal in verschillende laden moeten worden gezocht. Aan de andere kant is er van veel locaties meteen een overzicht van de complete fauna beschikbaar.
Verschillendecollecties
Een groot aantal collecties van andere musea en instituten zijn deels of helemaal in de collectie opgenomen, waaronder Geologisch Museum (Landbouwhogeschool Wageningen), Instituut voor Mijnbouwkunde (Technische Hogeschool Delft), Geologisch Instituut (Rijksuniversiteit Groningen), Mineralogisch-Geologisch Instituut (Rijksuniversiteit Utrecht), Geologisch Instituut (Universiteit van Amsterdam), Zoölogisch Museum Amsterdam, Bataafse Petroleum Maatschappij, Mijnwezen (=Geologische Dienst van Nederlands-Indië) en Rijks Geologische Dienst.
Onderzoekersen verzamelaars
De belangrijkste onderzoekers en verzamelaars die over deze deelcollectie hebben gepubliceerd en/of objecten hebben toegevoegd zijn J.J. van Aartsen, J.C.H. Albrecht & W. Valk, C. Beets, W.S.S. van Benthem Jutting, M. van den Bosch, C. Brakman, P. de Bruyne, J. Butter, Ph. Cambridge, A.E.M. Cossmann, J. van Dalsum, C. Deerenberg, P. van Dijk, E. Dubois, P.A.M. Gaemers, M.I. Gerhardt, W. Groeneveld, J. Gunst, A. Haandrikman, H. van Haren, J. Heering, P. & R. Hessel (Stichting Schepsel Schelp), W.R. Huysse, C. IJspeert, A.C. Janse, J. Janse, A.W. Janssen, F.J. Janssen, F.W. Junghuhn, J.Z. Kannegieter, C. Karnekamp, H.P.J. Keukelaar, W. Kimpe, C.J. Kneppelhout, E.J. Koperberg, W.J. Kuijper, B.M. Landau, D. van der Mark, K. Martin, H. Martin-Icke, T. Meijer, M.S. Nielsen, F.A.D. van Nieulande, A. Pannekoek, J.G.M. Raven, C.O. van Regteren Altena, S. Reich, E. Robba, M.M. Schepman, K.I. Schnetler, E.E.W.G. Schröder, G.F. Simons, B.C. Sliggers, L. van der Slik, G. Spaink, J.L.L. Staadt, W.C.H. Staring, P. Tesch, F.F. Thierens, A.S. Timmermans, F. Toula, G. Varone, S. van der Velde, L.A.W.C. Venmans, R.D.M. Verbeek, M. Vervoenen, I.M. van der Vlerk, J.H. van Voorthuysen, M. Vreede, F.P. Wesselingh en G.G. Wissema.
Indonesiëcollectie
De deelcollectie Indonesië is de belangrijkste en met ca. 32.000 monsters waarschijnlijk grootste in zijn soort ter wereld. In de collectie bevinden zich ca. 3000 monsters met typen. Het absolute hoogtepunt is de Martin-collectie, die Neogeen en Kwartair materiaal van Java bevat, waaronder bijna 2000 monsters met typen. De fossiele (en deels recente) mollusken uit de Dubois-collectie maken op dit moment ook deel uit van de Indonesië-collectie.
Overigewereld
In de deelcollectie Overige Wereld (exclusief Indonesië en Europa) zitten o.a. belangrijke series uit de Filippijnen, de archeologische site Ksar ‘Akil in Libanon, Miocene mollusken uit het Lake Pebas systeem (Amazonebekken) en de Nederlandse Antillen.
Europacollectie
Het omvangrijkste gedeelte van de collectie wordt gevormd door de deelcollectie Europa. Hierin bevinden zich veel typen en afgebeelde exemplaren. Van het Mioceen van Nederland hebben we een grote collectie, o.a. van de fameuze vindplaats Winterswijk-Miste. Ook het Eemien uit de omgeving van Amsterdam en Almere is goed vertegenwoordigd. Door eigen onderzoek en verwerving van privé-collecties is een grote collectie fossiele mollusken van België opgebouwd, met een ouderdom van Eoceen tot Plioceen. Een zeer bijzonder onderdeel daarvan zijn de geprepareerde zeebodems uit België, geschonken door de verzamelaars Marcel Vervoenen en Freddy van Nieulande. Van Frankrijk hebben we o.a. grote collecties uit het bekken van Parijs (Paleoceen, Eoceen en Oligoceen) en de Loire- en Aquitaine-bekkens (Mioceen). Ook van het Oligoceen en Mioceen van Duitsland heeft Naturalis belangrijke collecties fossiele mollusken, evenals van het Mioceen van Turkije en het Plioceen van IJsland
Strandfossielencollectie
Onze collectie Strandfossielen bestaat uit ca. 26.000 monsters van ruim 700 soorten fossiele mollusken van de Nederlandse stranden en zeegaten met een stratigrafische herkomst van Holoceen tot Eoceen. De collectie is in de laatste honderd jaar ontstaan door de accumulatie van met name tientallen privé-collecties en is in cultuurhistorisch opzicht een belangrijk voorbeeld van het ontstaan van professionele-amateur onderzoeksnetwerken in Nederland. De collectie is wetenschappelijk zeer waardevol voor taxonomie en kennis over de fossiele fauna’s.
Holoplanktonische molluskencollectie
De deelcollectie 'Holoplanktonische mollusken' is het levenswerk van Naturalis-onderzoeker Arie W. Janssen (†2021). Met ca. 11.000 monsters, waaronder 1100 typen, is dit de grootste en belangrijkste collectie in haar soort ter wereld.
Boringencollectie
De deelcollectie ‘boringen’ bestaat grotendeels uit de collectie fossiele mollusken van de voormalige Rijks Geologische Dienst, aangevuld met materiaal uit diverse andere boringen en geologische en archeologische opgravingen. Het vormt de weerslag van het onderzoek dat sinds het begin van de 20e eeuw gedaan naar de fossiele molluskenfauna’s in de ondergrond van Nederland en het Nederlandse deel van de Noordzee. Het materiaal heeft als basis gediend voor diverse standaardwerken en is een bron voor verder onderzoek.
Wie werken hiermee
Belangrijkstepublicaties
Janssen, A.W., A.N. van der Bijl, J. Goud, K.T.C.A. Peijnenburg, R. Pouwer, R., D. Wall-Palmer & F.P. Wesselingh, 2020. The Naturalis collections of pelagic Gastropoda (Mollusca). Basteria 84 (4-6): 215-264. https://natuurtijdschriften.nl/pub/1001573
Landau, B.M., M. Harzhauser, Y. Islamoglu & C. Marques da Silva, 2013. Systematics and palaeobiogeography of the gastropods of the middle Miocene (Serravallian) Karaman Basin, Turkey. Cainozoic Research, 11-13: 3-584.
Leloux, J., & F.P. Wesselingh, 2009. Types of Cenozoic Mollusca from Java in the Martin Collection of Naturalis. NNM Technical Bulletin 11: 1-765. https://repository.naturalis.nl/pub/313781
Wesselingh, F.P. 2006. Molluscs from the Miocene Pebas Formation of Peruvian and Colombian Amazonia. Scripta Geologica, 133: 19-290. https://repository.naturalis.nl/pub/209728
Een nog niet compleet overzicht van publicaties over de collectie Cenozoische Mollusca van Naturalis is beschikbaar als pdf.