In het Amazonewoud liggen duizenden restanten van oude beschavingen verborgen. Deze verborgen structuren, ook wel geogliefen genoemd, geven veel prijs over de geschiedenis van de Amazone. In Science verscheen afgelopen donderdag een groot onderzoek naar deze geogliefen en hun relatie tot het woud.
In totaal werkten 230 onderzoekers en 156 organisaties samen om een beeld te krijgen van de verspreiding van de geogliefen. Ook Naturalis-onderzoeker prof. dr. Hans ter Steege werkte eraan mee, en hij concludeert dat er een verband is tussen de locatie van geogliefen en van bepaalde gedomesticeerde bomensoorten. Hans: ‘De leeftijd van het woud hangt samen met de vondst van geogliefen.’
Scannendoor het bladerdek
Onderzoek doen naar de bodem van het Amazonewoud is niet eenvoudig; het bladerdek belemmert immers het zicht op de grond en ook op de bodem zijn de restanten vaak volledig overwoekerd. Daarom wordt LiDAR-apparatuur gebruikt. LiDAR (Light Detection and Ranging) is een technologie die werkt met laserlicht en uiterst gedetailleerde 3D-scans van onder andere het grondoppervlak kan maken. De apparatuur werd bevestigd aan een vliegtuig waarmee de onderzoekers over delen van de Amazone vlogen. De technologie filtert de vegetatie weg en zo worden heuvels en geulen zichtbaar die duiden op de restanten van zogeheten precolumbiaanse samenlevingen; van voor de komst van Europeanen. In de afgelopen jaren zijn er zo’n 900 vluchten gedaan. In een recent Braziliaanse onderzoek, waarbij 230 onderzoekers samenwerkten, zijn er nog eens 36 vluchten gedaan, waarbij 24 nieuwe geogliefen gevonden zijn.
Geschiedenisvan de Amazone
De kennis over het Amazonewoud is door de vondsten flink opgeschud. Waar eerst gedacht werd dat het woud eeuwen onaangetast is gebleven, wijzen de geogliefen op menselijk bewoning van het woud. Sommige antropologen suggereren zelfs dat het grootste deel van de Amazone ooit bewoond is geweest.
Aangeplanteaanwijzingen
Hans ter Steege is wetenschapper bij Naturalis Biodiversity Center en de Universiteit Utrecht. Hij nuanceert het beeld dat de gehele Amazone ooit bewoond is geweest. Volgens hem is het in 80% van het woud zeer onwaarschijnlijk dat mensen er grote invloed hadden. Hij doet deze uitspraak op basis van de verspreiding van de tot nu toe gevonden geogliefen én de verspreiding van 85 gedomesticeerde bomen. Ter Steege: ‘Er is een overlap te zien tussen de plekken waar de geogliefen gevonden zijn en waar deze gedomesticeerde soorten staan.’ Het gaat om bomen als de paranoot, de bosdruif en cacaobomen: bomen die nuttig zijn voor menselijke samenlevingen. Het voorkomen van die bomen is in bepaalde gebieden zo groot, dat het haast niet anders kan dan dat de bomen aangeplant zijn door mensen. Een heel groot deel van de Amazone lijkt echter vrij ongestoord te zijn.
De mensen het woud
Onderzoek naar de geogliefen is niet alleen interessant op wetenschappelijk gebied, maar heeft ook maatschappelijke gevolgen. Inheemse bewoners van het Amazonewoud kunnen aan de Braziliaanse overheid aantonen dat zij al eeuwenlang het bos bewonen en daarom hun landrechten moeten behouden. Daarnaast is geogliefenonderzoek van belang voor het Amazon Tree Diversity Network, waar Hans ter Steege coördinator is. Deze onderzoeksgroep brengt de vegetatie van het Amazonewoud in kaart. Ter Steege: ‘Door de vondst van de geogliefen weten we nu dat bepaalde delen van het bos pas een paar eeuwen oud zijn, in plaats van miljoenen jaren.’
Meer informatie
- Lees hier over het artikel in Science.
- Meer informatie over het Amazon Tree Diversity Network vind je hier.
