Naturalis heeft in de afgelopen 11 jaren maar liefst zes skeletten van Triceratops opgegraven. Onderzoekers en preparateurs van Naturalis legden samen met paleontologiestudenten en een team vrijwilligers in zes veldseizoenen ruim 1.200 botten/botfragmenten bloot in Wyoming (Verenigde Staten).
Vijf van de zes skeletten zijn bij elkaar gevonden. Onderzoek wijst uit dat het hier gaat om een kudde. Het zesde individu, dat al te zien is in Naturalis (zaal Dinotijd), hoorde niet bij deze kudde - dát exemplaar werd in een gesteentelaag een paar meter hoger gevonden.
BeeldTriceratops
Benieuwd naar ander materiaal? Of wil je eigen beelden schieten? Neem dan even contact met onze communicatieafdeling via communicatie@naturalis.nl.
We beschikken over veel en divers (bewegend) beeldmateriaal dat gebruikt mag worden onder vermelding van Naturalis Biodiversity Center.
Triceratops horridus
De naam Triceratops betekent letterlijk ‘driehoorngezicht’. De populaire iconische plantenetende dinosaurus, met 3 enorme hoorns, een opvallende kam en een lengte tot ruim 8 meter is niet te missen. Met een gewicht van 5.500 kilogram was hij ruim 3 keer zo zwaar als een flinke neushoorn. Dit was de grootste gehoornde dinosaurus die ooit heeft geleefd. Ondanks zijn imposante uiterlijk was het een planteneter. Tyrannosaurus rex was zijn grootste vijand. Aan het einde van het Krijt-tijdperk, 67-66 miljoen jaar geleden, waren ze dé karakteristieke verschijning op de vlakten van het westen van Noord-Amerika.
Feiten over de soort
| Naam | Triceratops horridus |
| Betekenis | Schrikwekkend driehoorngezicht |
| Lengte | tot ruim 8 meter |
| Gewicht | 5500 kilogram |
| Periode | Krijt |
| Aantal botten per dier | ruim 300 botten |
Expedities naar de States
In 2013 is er kort gegraven, daarna hebben er van 2015 tot 2019 elke zomer opgravingen plaatsgevonden. Er werd in ploegen gewerkt, meestal twee tot drie weken per veldseizoen. In totaal waren we er tussen de vier en zes weken aanwezig per expeditie. De meeste jaren was er een groot team van vrijwilligers, studenten en andersoortige experts, en er waren iedere periode tussen de tien en vijftien personen aanwezig. De laatste twee jaar van het project is Naturalis met een team van vijf tot zes mensen die kant op geweest om de grote blokken op te splitsen en in te gipsen om deze klaar te maken voor de reis van de prairie naar Nederland.
Feiten over de vondst
| Jaartal vondst | 2013 (Naturalis met Black Hills Institute) |
| Opgraving gestart | 2015 (Naturalis) |
| Opgraving afgerond | 2019 (laatste gipsblok arriveert in Leiden) |
| Prepareerwerk afgerond | 2024 |
| Locatie vondst | in de buurt van Newcastle, Wyoming (VS) |
| Aantal botten/botfragmenten | ruim 1.200 gevonden |
| Ouderdom | eind Krijt (Maastrichtien), ruim 67 miljoen jaar oud |
Onderzoekaan de kudde
Uit dinosaurusboeken, de speelgoedwinkel en avonturenfilms zou je het idee krijgen dat deze 67 miljoen jaar oude dinosaurus al volledig onderzocht is. Dat het een dino is waar we alles al van weten. Maar niets is minder waar. Tot voor kort waren er nog maar twee redelijk complete skeletten van dit reusachtige oerreptiel ontdekt. Talloze vragen stonden en staan nog open:
- Leefden ze in kuddes?
- Hoe zijn deze dieren zó dicht bij elkaar aan hun eind gekomen en als fossiel bewaard gebleven?
- Hoe zag hun huid eruit?
- Wat aten ze precies?
- Waren ze warmbloedig, en hoe snel groeiden ze eigenlijk?
- Hoe hard konden ze lopen?
- En waren die hoorns voor verdediging tegen de vleesetende Tyrannosaurus rex, of hadden de hoorns vooral een functie om de aandacht mee te trekken?
PhD
Jimmy de Rooij is de hoofdonderzoeker die zijn vierjarige PhD-onderzoek aan de skeletten heeft kunnen wijden. Het belangrijke mysterie: “Hoe hebben we nou zóveel botten bij elkaar?” is met een flink pakket aan analyses van sedimentologie, stratigrafie, geologische context en analyse van de verspreiding en bewaringstoestand van de botten aangevlogen. Daarnaast hebben we gekeken naar de groeilijnen in de botten (om te kijken hoe oud ze zijn, hoe snel ze groeien, en, als we bij een linker- en rechter-bot dezelfde groeilijnen vinden, om ze bij elkaar als een individu te plaatsen); en we zijn uitgebreid aan de slag geweest (en nog steeds) met de geochemie - subtiele chemische details in de samenstelling van het tandglazuur vertellen iets over groei, dieet, migratie, leefomgeving en meer. Het onderzoek vond plaats in samenwerking met vele gerenommeerde onderzoeksinstituten elders in Nederland en ver daarbuiten.
Gerelateerde nieuwsberichten
Unieke dino-tentoonstelling van Naturalis nu open
Naturalis toont unieke vondst in nieuwe tentoonstelling
Naturalis zoekt grootste dinofans van Nederland
Vijf triceratopsen van Naturalis gaan op tour Eén van de kudde bij jou in de bieb
Triceratopsen vormden team Spielberg had gelijk: driehoornige dino’s leefden - en stierven - samen
Naturalis ontvangt €1,5 miljoen euro voor bijzonder cultureel project
Triceratops de kudde van Naturalis
Uitzonderlijke vondst
In 2013 stuitte een team experts van Naturalis op een unieke vondst in Wyoming (VS). Gedurende meerdere expedities naar de vindplaats legden de onderzoekers op één plek honderden versteende botten en botfragmenten bloot van de wereldberoemde dinosoort Triceratops horridus. Het bleken vijf individuen; een kudde! Zo’n grote en belangrijke vondst is wereldwijd nog niet eerder vertoond.
