Grote delen van Borneo zijn ontbost en verandert in palmolieplantages, dat is ook hier duidelijk merkbaar. Het Danau Girang Field Centre (DGFC) waar we verblijven wordt omringd door gigantische palmolieplantages. Veel studies laten zien dat het slecht gesteld is met de diversiteit aan soorten hier op de palmolieplantages van Borneo. Toch zijn er dieren die wel dankbaar profiteren van de palmolieplantages: slangen!
Voedselin overvloed
Palmolienoten zijn een aantrekkelijke voedselbron voor veel dieren waaronder olifanten, baardzwijnen, diverse vogels en niet te vergeten, ratten. Er komen per hectare zo’n 227 ratten voor op palmolieplantages en dit zorgt ervoor dat de oogst tot wel 20% minder kan zijn. Maar niet alleen voor palmnootvreters is het voedsel in overvloed, ook voor slangen is het een feestmaal want zij komen juist op de ratten af. Hier in het DGFC wordt veel onderzoek gedaan naar een veelvoorkomende gast op palmolieplantages, namelijk de netpython (Malayopython reticulatus). Netpythons zijn de langste slangen ter wereld, ze kunnen tot wel 10 meter worden. Hier in het DGFC heeft de langste python een record van bijna zes meter. Door het inbrengen van een onderhuidse radiozender kunnen de onderzoekers het migratiegedrag observeren om zo beetje bij beetje meer te ontdekken over de mysterieuze leefwijze van deze pootloze reuzen.
Radio-tracking
Ik mocht een aantal keer mee op zoektocht naar de gezenderde pythons. Met een boot over de rivier speurde we in de vroege ochtend naar de laatste plek waar de slang gevonden was één dag eerder, het startpunt van onze zoektocht. We hadden een grote antenne bij ons, na 30 minuten varen gaf de onderhuidse radiozender een geluidssignaal aan onze antenne, we waren in de buurt. Spannend! Daarna duurde het nog ruim een uur, al manouvrerend door de dikbeboste jungle, voordat we de python gevonden hadden. Het bleek te gaan om een mannetje van zo’n twee meter, ze volgen hem al een paar maanden. Hij lag te slapen onder een dikke laag boomwortels. Al deze verzameld en dit geeft de wetenschappers hier meer inzichten in het gedrag van deze mysterieuze slangen.
Pythonsvangen
Zo’n python zenderen gaat niet vanzelf, iedere avond stappen we in de boot en varen we de rivier op en af op zoek naar pythons die op de rivieroevers op zoek zijn naar een avondmaaltje. Als we er dan een vinden wordt de slang zeer deskundig gevangen en meegenomen naar het veldstation. Daar wordt de lengte en het gewicht opgemeten en de dierenarts neemt bloed af voor DNA-onderzoek. Ten slotte wordt de onderhuidse radio-tracker geplaatst en de volgende dag wordt de slang weer vrijgelaten op de plek waar we hem gevonden hebben. Het tracken kan beginnen!
Diversiteit op plantages
Veel van de pythons rondom het DGFC worden gevonden op en rondom de plantages. Zo hebben ze onlangs een vrouwtjespython met wel 50 eieren gevonden onder een van de palmbomen. Ze hebben haar nauwlettend in de gaten gehouden en alle eieren zijn uitgekomen. Andere soorten die vaak gevonden worden op plantages zijn de Sumatraanse spugende cobra (Naja sumatrana) en de Koningscobra (Ophiophagus hannah). Ondanks dat een aantal soorten het heel goed doen op plantages is de diversiteit in het regenwoud vele malen groter. Met name de specialistische slangen (zoals kikkereters, ei-eters of slaketers) zijn uitsluitend in het bos te vinden. Ook zijn veel van de plantagewerkers doodsbang voor slangen en om die reden worden ze vaak gedood of weggehaald. Daarnaast is het ook veel makkelijker om slangen op plantages te spotten dan in het dikbesboste regenwoud. De vraag is dus of palmolieplantages wel echt zo geschikt zijn voor slangen.
Slangenin het bos
Als echte slangenbioloog ben ik vooral in de nacht actief. Uitgerust met een hoofdlamp en een slangenhaak struin ik het bos door op zoek naar slangen. Borneo is dé hotspot voor slangen, met meer dan 160 soorten is het eiland de meest biodiverse plek voor slangen ter wereld. Een deel van die diversiteit zijn we de afgelopen dagen tijdens nachtwandelingen ook zeker tegengekomen. Zo hebben we, naast de pythons, onder andere de mangroveslang (Boiga dendrophila), de slaketende slang (Athenodipsas malaccanus), de valse adder (Psammodynsastes pulverulentus) en gestreepte kukrislang (Oligodon octolineatus) gezien. Ik ben benieuwd wat we de komende dagen nog gaan spotten! Het is fantastisch om een kijkje in de keuken te kunnen nemen van de wetenschappers die dagelijks bezig zijn met intensief onderzoek en de bescherming van slangen. En dat is ongelofelijk belangrijk werk omdat de palmolieplantages een groot onderdeel zijn geworden van het landschap hier in Borneo. Wildlife en de plantages zijn onlosmakkelijk met elkaar verbonden.
Volgonze verhalen
Je las hier de vierde live blog over de expeditie naar Borneo van Naturalis Biodiversity Center samen met studenten van de universiteit Leiden. De komende twee weken verschijnt elke dag een nieuwe blog over de avonturen in het regenwoud die de groep wetenschappers samen met de studenten meemaken. Deze derde blog is geschreven door student Roel Wouters, hij is masterstudent Biodiversiteit & Duurzaamheid aan de Universiteit van Leiden en doet onderzoek naar slangen.
Heb je vragen aan de expeditieleden? Mail ze naar vincent.merckx@naturalis.nl en wie weet wordt je vraag beantwoord in de volgende blog.