Mijn kleding is inmiddels grondig gewassen en mijn backpack ligt weer leeg in de kast. Mijn frustratie over het feit dat onze reis zo abrupt werd afgebroken, begint langzaam weg te ebben. In plaats daarvan dringt de ernst en realiteit van de Corona-situatie eindelijk door. Hoewel bijna alles in huis is opgeruimd, liggen mijn wandelschoenen nog steeds te wachten om schoongemaakt te worden. Het is niet het schoonmaken zelf dat me tegenstaat. Het is de geur van modder en bladeren die ik nog niet helemaal wil verbannen. Het herinnert me aan de ongelofelijk mooie tijd in het regenwoud.
Bedreigddoor de mens
In gedachten waan ik mij even terug en zie de beelden weer scherp voor me. Om jullie een idee te geven van onze avonturen in de jungle, wil ik graag iets vertellen over het onderzoek dat ik zelf heb mogen uitvoeren. Samen met mijn Maleisische medestudent Syafa ging ik gedurende vier dagen aapjes kijken langs de Kinabatangan-rivier.
Het klinkt misschien niet zo diepzinnig, maar onderzoek naar het gedrag en de verspreiding van primaten is erg belangrijk. Door de toename van palmolieplantages neemt het leefgebied van veel dieren drastisch af. De ene soort kan hier beter mee omgaan dan de andere. Om te weten welke soorten het meest in gevaar zijn en hoe we deze het best kunnen beschermen, moeten we achterhalen hoe zij reageren op de menselijke verstoringen. Ons onderzoek richtte zich op de apen die het meest voorkomen rondom het Danau Girang Field Center: de neusaap (Nasalis larvatus), mutslangoer (Trachypithecus cristatus) en langstaartmakaak (Macaca fascicularis). Onze interesse lag daarbij met name bij de neusaap, omdat deze bekend staat als bedreigde diersoort.
Verstoppertjemet de apen
Nu is apen observeren makkelijker gezegd dan gedaan. Zo leerde ik al snel dat apen zich zeer goed kunnen schuilhouden. Net als je een aap denkt te hebben gezien, kruipt hij achter een boomstam of trekt een tak vol bladeren als een gordijn voor zijn lichaam. Ook kunnen ze zich veel sneller verplaatsen in het bos dan wij mensen. Razendsnel springen ze van tak naar tak of laten zich meters naar beneden vallen, om zich vervolgens in de dichtbegroeide planten te verstoppen. Daarom besloten we voor een andere aanpak te gaan. Gewapend met onze verrekijker en GPS, observeerden we de apen al varend vanaf de Kinabatangan-rivier.
Dit betekende dat iedere dag om 4.45 uur de wekker ging, zodat we nog voor zonsopgang konden vertrekken. Overdag zijn de apen namelijk dieper in het bos op zoek naar eten. Pas vlak voor de schemering komen ze weer terug naar de rivier om hier een slaapplek in de bomen te zoeken. Zodoende pasten wij ons schema aan en kwamen in de avond wederom het water op om te speuren naar apen.
Poepaanvallenen babyaapjes
Na vier dagen varen hebben we de apen langs ruim 18 km van de rivier in kaart gebracht. Voor iedere groep apen noteerden we de volgende gegevens: groepsgrootte, locatie en omgevingsfactoren, zoals de hoogte van de boom die zij als slaapplek gebruiken. Het is duidelijk dat de makaken ruim in de meerderheid zijn en zich goed in stand weten te houden in het gebied. Met hun brutale houding hebben ze meerdere keren geprobeerd op ons te poepen als wij onder ‘hun’ bomen door voeren. Een specifieke voorkeur voor bomen lijken ze niet te hebben. Bij de langoer en neusaap schijnt dit anders te zijn. Zij houden zich schuil in hoge bomen, waar ze een beter overzicht lijken te hebben. Dankzij onze verrekijkers konden we ze gelukkig alsnog spotten.
Op een van onze tochten riep onze lokale gids plots: “Look! A baby leaf monkey!” Hoog in de boom zag hij een moederlangoer met een baby. Het bijzondere is dat de jonge apen helemaal oranje gekleurd zijn, in tegenstelling tot de grijskleurige volwassenen. Ik pakte mijn camera en zag ze op meer dan twintig meter hoogte knuffelend zitten op een tak in de zon. Aangezien het bijna tijd was om terug te gaan, gunden we ons een momentje om dit mooie moment op beeld vast te leggen.
Tijd
Ik ben dankbaar dat ik deze reis heb mogen meemaken. Het was een geweldige, onvergetelijke tijd. Niet alleen de natuur heeft diepe indruk op me gemaakt, ook het werken met lokale medewerkers en Maleisische studenten was een mooie ervaring. Zelfs de muggen, bloedzuigers, prikkelplanten en modderpoelen hebben hun steentje bijgedragen aan dit avontuur. Ik zou nog uren kunnen doorpraten over alles wat ik heb meegemaakt in het regenwoud. Maar nu is het eerst tijd om terug te keren naar de realiteit. Tijd om te zorgen voor de mensen om me heen, al is het maar door gepaste afstand te houden. Tijd om na te denken over hoe ik met veranderingen in mijn levensstijl kan zorgen voor een betere omgang met de natuur. Tijd om mijn wandelschoenen schoon te maken.
Volgonze verhalen
Je las hier de achtste blog over de expeditie naar Borneo van Naturalis Biodiversity Center samen met studenten van de universiteit Leiden. In verband met de veiligheid van de studenten en de wetenschappers is er vanuit Naturalis besloten om de expeditie vroegtijdig af te lassen, in verband met de huidige coronacrisis.
Deze blog is geschreven door biologiestudent Manuela de Zeeuw.
Heb je vragen aan de expeditieleden? Mail ze naar vincent.merckx@naturalis.nl .