Triceratops, of letterlijk: driehoorngezicht, een iconische dinosaurus. Alweer een tijd geleden, in 2013, deden onderzoekers van Naturalis een bijzondere ontdekking. In Wyoming (Amerika) vonden zij de resten van meerdere Triceratopsen. Nog drie expedities volgden en meer dan duizend botten werden opgegraven. De avonturen van onze dino-experts waren te volgen in blogs en videoverslagen. In deze blog zetten we hun werkzaamheden en avonturen op een rijtje, vertellen wat er in de tussentijd met de botten is gebeurd en blikken we vooruit naar ons nieuwe museum...
2013
Er werden in totaal 200 botten uitgegraven.
In een rotsformatie op een ranch in Wyoming, Amerika worden de resten van Triceratops gevonden (het favoriete maaltje van T. rex). De ontdekking is heel bijzonder: het blijkt te gaan om meerdere exemplaren, zowel jonge als volwassen dieren, die bij elkaar liggen. Eén van de oudere dieren is in zeer goede staat en vrijwel compleet. Dat is heel bijzonder. Dinosaurus expert Anne Schulp legt uit: “We zijn vooral nieuwsgierig naar alles wat er achter de schedel zit: nek, rug, heup, poten. Dat hebben we nu dus allemaal gevonden en dat is uiterst zeldzaam. Meestal at T. rex zijn prooi met huid en haar en bot op. Er bleven dus niet veel botten over na zijn maaltijd. Schedels liet hij echter vaak links liggen, omdat er weinig vlees aan zit. Die komen we dus wat vaker tegen.”.
De botten worden voorzichtig uitgegraven en daarna meteen ingepakt en eruit gehaald. Dit moet zo nauwkeurig mogelijk gebeuren, want het materiaal is erg breekbaar. Zulke bijzondere botten mogen natuurlijk niet beschadigen! Na het afgraven worden de botten veilig ingepakt in een gipsverband om ze zo te kunnen transporteren naar Naturalis in Nederland. Bij ons in het Dinolab zullen de botten mooi worden uitgeprepareerd: schoon en netjes gemaakt, verstevigd en waar nodig de ontbrekende stukken, gaten en barsten aangevuld. Een nauwkeurig en tijdrovende klus.
2015
In totaal blijken er in ieder geval vijf verschillende Triceratopsen op de opgraving te liggen.
“De teller staat inmiddels op vierhonderd botten en er blijft maar nieuw materiaal tevoorschijn komen. Nooit eerder is zo’n groep gevonden. De dieren zijn van verschillende grootte: jonkies en volwassenen,” vertelt Anne Schulp enthousiast. “Er zit ook een exemplaar tussen met een werkelijk enorme kam op de schedel!" Dat ze samen gevonden zijn, vertelt ons weer een beetje meer over hoe deze dino’s leefden. “We zien dus dat ze misschien wel een deel van hun leven bij elkaar kwamen of leefden. En of dat nu door migratie komt of dat ze toch in groepen leefde, dat soort dingen kunnen we nu hopelijk gaan beantwoorden”, aldus Dylan Bastiaans van het Triceratops-team.
Wat de Triceratops zo’n interessante dino maakt, is dat verschillende individuen totaal niet op elkaar lijken. Echt ieder exemplaar is anders, dus met elke vondst die wordt gedaan, verandert het beeld dat we van ze hebben weer een beetje. Moet je nagaan wat een vondst van maar liefst vijf exemplaren teweeg brengt!
Uiteindelijk worden meer dan 600 botten blootgelegd, in gips gepakt en naar Nederland verstuurd. Ondanks het keiharde werk is nog niet alles uit de grond gehaald. Het is simpelweg een monsterklus. Soms liggen de botten zo dicht bij elkaar, dat ze lastig uit te graven zijn en wordt het te zwaar om ze in zijn geheel als blok uit de grond te halen en te vervoeren. Hier is grover materieel voor nodig, meer inzicht in wat er allemaal om de botten heen ligt en simpelweg meer tijd. De overige botten worden dan ook goed afgedekt voor de winter. De expeditieleden zullen in 2016 nogmaals terugkeren om de overige botten (zoals een stuk nekschild van een jong volwassen dino) uit te graven.
In tien volle kisten komen de eerste botten uit Amerika aan bij Naturalis. In het speciale Dinolab, midden in het museum, worden de botten geprepareerd. Het publiek kan meekijken en het team bestoken met vragen.
2016
Nog een paar honderd botten te gaan. De hele maand juni gaat het Triceratopsteam non stop aan de slag om deze schatten uit te graven. Gelukkig hebben alle botten de winter door afdekken met zeil en een dikke laag zand afdekken goed doorstaan.
De botten liggen op twee verschillende dieptes. Geologen proberen uit te vinden hoe sommige botten op het onderste niveau terecht zijn gekomen. Een ander team onderzoekt hoe ver het bovenste bottenveld nog strekt. Er worden nog wat nieuwe botten gevonden, maar het einde wordt langzaam bereikt. Wel wordt nog een mooi onderarmbot blootgelegd. Daarmee zijn flink wat botten van het bovenste en grootste dier, door de onderzoekers nu ‘Dirk’ genoemd (naar één van de vrijwilligers bij de opgraving en dinolab) opgegraven. Dat wordt vast en zeker een mooi skelet!
Het weer zit alles behalve mee: hitte, regen, keiharde wind en zelfs hagelstenen zo groot als chocolade-paaseitjes. Het maakt het werk niet makkelijker, maar de onderzoekers zetten door. Er wordt een belangrijk stuk schedel gevonden, maar ook het kaakje van een klein zoogdiertje en het tandje van een vleesetende dino. In de laatste week wordt niet meer gezocht naar nieuwe botten, maar worden zoveel mogelijk botten uitgegraven, zodat deze niet blijven liggen in winterse omstandigheden. Er worden vijf kisten met botten gevuld en om klaar te maken voor transport naar Naturalis.
Na drie expedities staat de uiteindelijke teller op 900 botten. Sommige nog in prachtige staat, andere wat meer verweerd of kapot. Werk aan de winkel voor het Dinolab!
2017 & 2018
De preparateurs van het Dinolab werken hard aan de botten. Eind 2017 komen de vijf kisten van de laatste expeditie aan bij Naturalis.
Het eerste bot is nu volledig geprepareerd: het is helemaal schoon en netjes en wordt tentoongesteld in de wisselvitrine in het museum. Vanwege de verbouwing is het Dinolab tijdelijk verhuisd en bevindt zich niet meer in het museum. Achter de schermen werken de preparateurs nog steeds keihard om alle botten af te maken. Als dit gedaan is, begint het grote puzzelwerk: de losse botten moeten samen als een skelet worden gemonteerd, zodat het geheel er straks uitziet als een echte dino.
In 2019 zal deze prachtige Triceratops dan te bewonderen zijn in de dinozaal van ons gloednieuwe museum. Kom jij dan ook een kijkje nemen? Tot die tijd houden we je hier op de hoogte van alle vorderingen. Hopelijk tot in 2019!
Geschreven door Hilde Pracht,
Communicatie medewerker Naturalis Biodiversity Center
24-01-2018