Als etnobotanica bestudeer ik het traditionele gebruik van planten. Samen met een aantal PhD-kandidaten, postdoc’s en studenten ben ik betrokken bij een aantal onderzoeksprojecten: traditionele rijstvariëteiten verbouwd in Suriname en Frans Guiana, historische herbaria en botanische tekeningen uit de Leidse schatkamers, eetbare en medicinale planten verzameld door jagers-verzamelaars in Kameroen.
Keywords
Etnobotanie, historische collecties, medicinale planten, rituele planten, Suriname, traditionele landbouw, rijst, West Afrika, Centraal Afrika, wild-verzamelde planten
Onderzoekinteresses
Het luisteren naar de verhalen achter bruikbare planten helpt me om de ongeschreven geschiedenis van mensen te ontdekken. Het documenteren van traditionele kennis over eetbare wilde planten en lokale landbouwgewassen laat zien hoe mensen in de voorgaande eeuwen hebben overleefd als jager-verzamelaars of kleinschalige landbouwers.
Binnen de Clusiusleerstoel aan de Universiteit Leiden (IBL) ben ik betrokken bij het bestuderen van historische herbaria en botanische tekeningen gemaakt door de vroege wetenschappers en personeel van de West- en Oost-Indische Compagnie uit de 16e, 17e en 18e eeuw. Deze collecties bevatten vaak medicinale en anderszins nuttige planten uit de tropen. Een aantal voorbeelden zijn de botanische tekeningen van medicinale planten gedocumenteerd in Ceylon door VOC-scheepsartsen, het herbarium van de Duitse ontdekkingsreiziger Leonhard Rauwolf, de Historia Naturalis Brasiliensis (1648) uit Nederlands Brazilië en verscheidene andere historische herbaria van anonieme botanici.
In samenwerking met de Biosystematics group in Wageningen en een aantal andere internationale partners doe ik onderzoek naar traditionele rijstvariëteiten die worden verbouwd door Marrons in Suriname en Frans Guyana. Genetisch onderzoek naar traditionele rijst kan ons meer vertellen over de migratieroutes van plant en mens en de uitwisseling van rijst tussen verschillende etnische groepen, tijdens en na de koloniale periode. Door Etnobotanisch onderzoek leren we de beweegredenen en de praktijken van de Marrons kennen. Aanvullend historisch en archiefonderzoek plaatsen de verhalen van de Marrons en de uitkomsten van het genetisch onderzoek in perspectief.
Actueleonderwerpen
- Traditionele rijst gecultiveerd door Marrons in Suriname en Frans Guiana (Met Nicholaas Pinas, Marieke van de Loosdrecht, Eric Schranz)
- Migratie van taro (Colocasia esculenta) van Afrika naar de Amerika's (met June Fang en Ilaria Grimaldi)
- Historische plantencollecties in de schatkamer van Naturalis (met Anastasia Stefanaki en Aleid Offerhaus):
- Het En Tibi herbarium (1558)
- De herbaria van Leonhard Rauwolf (1535-1596)
- Het herbarium Simone d'Oignies (ca. 1730)
- Medicinaal plantgebruik in Nederlands Brazilië (met Mariana de Campos Francozo)
- Associaties tussen planten en hekserij in West Europa, in het heden en verleden (met Isabela Pombo Geertsma)
- Medicinale en voedselplanten bij de Baka in zuidoost Kameroen (met Sandrine Gallois)
Belangrijkepublicaties
Van de Loosdrecht, MS; NM Pinas, J Tjoe Awie, F Becker, H Maat, T.R. van Andel, M.E. Schranz. 2024. Maroon rice genomic diversity reflects 350 years of colonial history. Molecular Biology and Evolution 41 (10): msae204.
Fang, Q., P.J. Matthews; I.M. Grimaldi; H. de Jong; J. van de Belt; M.E. Schranz; T.R. van Andel. 2024. The invisible tropical tuber crop: edible aroids (Araceae) sold as ‘tajer’ in the Netherlands. Economic Botany. https://doi.org/10.1007/s12231-024-09624-y
Elfrink, T.L., van de Hoeff, M.J.J., van Montfort, J., Bruins, A.L., van Andel, T.R. 2024. Rice Cultivation and the Struggle for Subsistence in Early Colonial Suriname (1668-1702). New West Indian Guide 98 (issue 3-4): 306-329.
Pironon, S, Diazgranados, M, R Allkin, AC Baquero, R Cámara-Leret, T.R. van Andel et al. 2024. The global distribution of plants used by humans. Science 383 (6680), 293-297.
Pinas, N.M.; Jackson, J.; Mosis, N.A.; Van Andel, T.R. 2024. The Mystery of Black Rice: food, medicinal and spiritual use of Oryza glaberrima by Maroons in Suriname and French Guyana. Human Ecology. 52:823–836.
Pombo Geertsma, I, CFH van der Linden, R Vickery, TR van Andel. 2024. Why are plants named after witches and devils in north-western Europe? Journal of Ethnopharmacology 325: 117804.
PhDsupervisie
Naturalis wil een vruchtbare bodem vormen voor wetenschappelijk talent uit binnen- en buitenland. Daarom hebben PhD-kandidaten een speciale positie binnen onze organisatie.
- Isabela Pombo Geertsma (Utrecht University). Associations between plants and witchcraft in western Europe.
- Nicholaas Pinas (Naturalis / Wageningen UR). Traditionale rice cultivation among Maroons in Suriname and French Guiana.
- Aleid Offerhaus (Naturalis / Leiden University). 18th century herbaria in the Dutch Republic.
- Qiong (June) Fang (Wageningen UR). Diversity and acridity of taro cultivars.
- Lisa Johnson (Utrecht University). Tropical fruit cultivation in the 18th century Dutch Republic.
- Susanne Masters (Leiden University) Harvest of orchids for salep production
Onderwijsactiviteiten
- Organisatie van de cursus Ethnobotany (Universiteit Wageningen), elk jaar in juni.
- Gastcolleges voor de cursus Plant Families of the Tropics (Universiteit Leiden), elk jaar in januari.
In demedia
Alle berichtgeving in de media en interviews zijn op mijn website te vinden.
Veldwerk in Kameroen. Afbeelding: Thomas Heger.