Het is twee uur en vijfendertig graden wanneer we de boot instappen. Gewapend met flessen water, camera’s en een machete gaan we op avontuur. We doen onderzoek naar de honingbeer, de kleinste beer ter wereld. Hoe je dat doet? Dat lees je hier.
Hoopop iets moois
Samen met mijn projectpartner Valerie, conservatiewetenschapper Miriam, dierenarts Macarena, botanicus James en research assistent Coco ben ik onderweg. We varen over de Kinabatangan rivier in Sabah, Borneo. Op de boot heerst een licht gespannen sfeer. Er is altijd hoop op iets moois. James hoopt op een interessante plant die hij kan meenemen om er een naam aan te verbinden, een scan van te maken en het exemplaar toe te voegen aan zijn collectie. Miriam en Macarena hopen op beelden van dieren die in het oerwoud leven. Die beelden maken ze met camera’s die ze op populaire plekken ophangen, zoals meertjes.
Valerie en ik hopen op tekens die erop wijzen dat er honingberen leven in dit gebied. Voorbeelden daarvan zijn opengebroken mierennesten, klimsporen en territorium markeringen op bomen. We zijn namelijk bezig met een onderzoek naar welke soort bomen de honingbeer het liefst gebruikt. Coco hoopt ons allemaal zo goed mogelijk te kunnen helpen. Als werknemer van het veldcentrum waar we verblijven is hij zeer nauw betrokken met de lopende onderzoeken. We hebben één gemeenschappelijk doel: meer te weten komen over de jungle zodat we haar beter kunnen beschermen.
Specialeboomkatapult
In het stuk woud waar we als eerste aanmeren heeft Miriam eerder sporen van honingberen gevonden. Ze gaat meteen voorop over een pad dat door olifanten is gemaakt. Coco hakt af en toe wat lianen uit de weg en de rest verbaast zich over alles wat we zien en horen. Vogels zingen en cicaden tjirpen. Hagedissen schieten over het pad en apen bekijken ons vanuit de boomtoppen. Ineens stopt Miriam bij een grote boom. Dit is dé plek. Grote krabsporen en gaten over de gehele hoogte van de boom wijzen erop dat de beer omhoog geklommen is. Recente camerabeelden laten zien dat er een moeder met jong is langsgekomen, gevolgd door een groot mannetje.
Terwijl Macarena en Coco een nieuwe camera vastmaken aan een boom, determineert James de boom met de sporen. Hiervoor heeft hij in ieder geval een blad nodig, het liefst een bloem erbij. Het probleem is dat de takken van bomen in het regenwoud meestal erg hoog hangen. Dit is een strategie om zoveel mogelijk zonlicht te kunnen vangen. Het veldcentrum heeft daarom een boomkatapult die speciaal is ontworpen om een tak vanuit de boomkroon naar beneden te schieten. We hebben echter geluk: een jong scheutje bevindt zich nog geen twee meter boven de grond. James weet de soort zodra hij het blaadje vast heeft. Ik noteer de naam en het valt meteen op dat dit een veelvoorkomende soort is in het omgeving, ook rond het veldcentrum.
Beschermingvan het regenwoud
Ineens klinkt er een geluid boven het orkest van de jungle uit: een donderslag. De tropische stortregens maken het veldwerk een stuk moeilijker, onweer is ronduit gevaarlijk wanneer je je op open water bevindt. We keren zo snel mogelijk terug naar de boot, maar we kunnen nog niet terug naar het veldcentrum. Er staan nog meer berenbomen op het programma.
Eenmaal op de rivier zie ik achter mij de wolken samenkomen. Ze kleuren de hemel zwart. Af en toe licht alles om ons heen op door een bliksemflits. Coco brengt ons zo snel mogelijk naar de tweede aanlegplaats. Na nog geen vijftig meter gelopen te hebben heeft James beet: een varenblad van zo’n 2 meter lang hangt laag bij de grond over het pad. Hij legt uit dat deze varens meestal veel hoger op bomen groeien waar ze zonlicht stelen. Daarnaast is dit exemplaar wel heel groot en dus wordt het blad meegenomen voor verder onderzoek. De tijd dringt: de eerste druppels dringen door het bladerdak heen. De berenboom is nog iets verder lopen. Interessant genoeg is het dezelfde bomensoort als de eerdere boom en past mooi in de theorie die we gedurende de eerdere dagen hebben bedacht: de beer lijkt een generalist die zich prima kan aanpassen aan het verstoorde regenwoud.
In de tropen kan het weer binnen een paar minuten omslaan en daar ben ik nu zelf getuige van: het bos is een glibberige verzameling van hellingen en plassen geworden en het strand aan de rivier is veranderd in een grote modderpoel. Gelukkig start de boot nog. We beschermen het blad in onze zwemvesten tegen de storm. Er wordt gedurende de terugweg van ruim een halfuur geen woord gewisseld. Hoe hard Coco het ook probeert, we kunnen de regen niet voor blijven. Er zit niks anders op dan het zo goed mogelijk verdragen. Toch betrap ik mezelf erop dat ik glimlach: de dag is geslaagd en we hebben een mooi verhaal voor tijdens het eten vanavond. Bovendien kunnen we met deze data iets bijdragen aan de bescherming van het regenwoud.
Volgonze verhalen
Je las hier de zevende blog over de expeditie naar Borneo van Naturalis Biodiversity Center samen met studenten van de universiteit Leiden. In verband met de veiligheid van de studenten en de wetenschappers is er vanuit Naturalis besloten om de expeditie vroegtijdig af te lassen, in verband met de huidige coronacrisis.
Deze zevende blog is geschreven door biologiestudent Thomas Komin.
Heb je vragen aan de expeditieleden? Mail ze naar vincent.merckx@naturalis.nl .