De wereld van Sofie

6 april 2020
De langkuifneushoornvogel of white-crowned hornbill (Berenicornis comatus). (Foto Sofie Hovius)

Nog nagenietend van ons avontuur in Borneo zit ik voor me uit te staren door het raam en verwonder ik mij over het feit dat alles zo snel kan veranderen. Het ene moment zit je midden in de jungle en het volgende moment thuis naar de foto’s te kijken. Toch staat alles met elkaar in verband.

Het coronavirus – waardoor wij vervroegd naar huis zijn gegaan – is vermoedelijk afkomstig van een pangolin, een van de dieren waar ze in het Danau Girang Field Centre (DGFC) onderzoek naar doen. Daarnaast wordt er natuurlijk ook heel veel ander onderzoek gedaan. Wij waren bevoorrecht om met een aantal projecten mee te kijken en ondertussen iets te leren over de veldmethodes die de onderzoekers gebruiken. In eerdere blogs hebben jullie al iets kunnen lezen over enkele van deze projecten of een eigen opgezet onderzoek. Dit schetst een globaal beeld van onze dagen in het veldcentrum. Maar hoe zag de invulling van onze dagen er nou precies uit? Dat wil ik in deze blog graag aan jullie laten zien.

Volg onze verhalen

Bij Naturalis zijn we dag en nacht bezig om de collectie aan te vullen als rijksmuseum, academisch onderzoeksinstituut en erfgoedinstelling.

FacebookTwitterInstagramYouTube

Ochtend
rituelen

7:00 in de ochtend, het licht springt aan en de ventilator begint te draaien. De generator is aan, onze cue dat de dag is begonnen. We springen uit bed, de een enthousiaster dan de ander (het blijft even wennen zo vroeg in de ochtend), en kleden ons aan. 7:30| Ongeveer iedereen zit aan het ontbijt. Er is keuze uit rijst met groentes erdoor (soms noedels), getoaste broodjes en melk met havermout en muesli. Iedereen lijkt goed gehumeurd wat waarschijnlijk komt door de toffe workshops die vandaag op het programma staan: de vogelboot, een bezoek aan een nabijgelegen palmolieplantage, civetvallen controleren, pythontracking, een spinnenwebben wandeling, de primatenboot, een botanische wandeling enzovoort. Eigenlijk wil je zoveel mogelijk verschillende dingen proberen, maar helaas zitten er maar 24 uren in een dag. 

Ik heb ervoor gekozen om deze ochtend mee te gaan naar de malaiseval. Het is 8:00 als Menno en Jeremy ons meenemen naar de val die in de dagen ervoor is opgezet. Het gebruik van deze val biedt een manier om zonder lokmiddelen insecten te kunnen vangen om ze vervolgens te determineren en inzicht te krijgen in de insectendiversiteit. De insecten vliegen tegen de malaiseval aan en proberen dan te ontsnappen door omhoog te vliegen. Helaas voor hen bevindt zich bovenaan een fles met alcohol waar ze nietsvermoedend in vallen. Nu de val al een paar dagen staat, is het aan Jordy en mij de taak om de malaiseval af te breken en in te pakken, de fles met alcohol en beestjes voorzichtig te verwijderen en alles mee te nemen. 

De malaiseval en Menno die kijkt of er veel insecten in de fles alcohol zijn gevallen. (Foto Sofie Hovius)
De malaiseval en Naturalis onderzoeker Menno Schilthuizen die kijkt of er veel insecten in de fles alcohol zijn gevallen. 

8:30| Niet lang nadat we het bos in zijn gegaan, zien we ineens twee grote, witte vlekken door het bos vliegen. Eenmaal geland op een tak zien we dat het gaat om een prachtig maar zeldzaam paar neushoornvogels – de langkuifneushoornvogel of white-crowned hornbill (Berenicornis comatus). Gelukkig laten deze twee, in tegenstelling tot veel andere neushoornvogels, zich niet zo makkelijk wegjagen en krijgen wij de kans om ze goed te bekijken en fotograferen. 8:45| We hebben de tijd om even snel onder de verkoelende douche te springen. Dat is wel nodig, gezien het vochtige klimaat, de veldkleren die we aan hebben en het feit dat we niet stinkend naar zweet in het hoofdgebouw mogen en willen zitten. 9:00| We zijn in het lab van het DGFC hoofdgebouw en samen met wat versterking gaan we aan de slag met het determineren – sorteren op orde en uiteindelijk soort – van alle gevangen insecten. Dit is een nauwkeurig klusje, wat veel geduld vergt en waarbij je veel gebruik maakt van de microscoop.

De langkuifneushoornvogel of white-crowned hornbill (Berenicornis comatus). (Foto Sofie Hovius)
De langkuifneushoornvogel of white-crowned hornbill (Berenicornis comatus). 

10:00| We zijn nu een uur bezig en hebben ongeveer alle insecten gesorteerd op orde. Ons werk wordt nu voortgezet door nieuwe, frisse studenten. Dat betekent dat ik tot en met de lunch even tijd heb voor mezelf. Ik pak mijn laptop erbij en begin alvast met het uitzoeken van wat foto’s (mij kennende maak ik er namelijk veel te veel).

11:00| Langzamerhand stromen er steeds meer studenten binnen en worden alle nieuwe verhalen uitgewisseld. 12:00| Lunchtijd. Het is rijst, deze keer met allerlei groenten, kip, vegetarische opties en natuurlijk soja- en chilisaus (zodat we het uitgezwete zout ook weer aanvullen).

 

Nog zoveel
om te leren

13:00| Nu de lunch op is, is het tijd voor ons dagelijkse mini-college. Ik maak een lekkere milo (de Maleise variant op chocolademelk) en ga er eens goed voor zitten. Vandaag vertelt Jeremy over spinnen en hun webdesign. Ondanks de enorme lunch dip die iedereen ervaart, zijn dit elke dag weer ontzettend leuke en leerzame mini-colleges. Vooral omdat je zelf nu ook bezig bent in het veld met de onderwerpen die worden behandeld. 

 

14:00| De middagworkshop begint. Ik ga leren hoe ik plantensamples kan nemen van planten die niet voor het oprapen liggen. Oftewel boomklimmen en katapult schieten. Sommige bomen hier kunnen ontzettend groot worden, waardoor het niet altijd makkelijk is om samples van de bladeren te nemen. Koko is een van de lokale Maleisiërs die woont en werkt bij het DGFC en demonstreert hoe deze bizarre veldmethode werkt. Heel effectief werkt het nog niet als wij dit zelf mogen proberen, maar oefening baart kunst. 15:30| James is blij en wij zijn blij, want we hebben een aantal hooghangende samples binnen geschoten. Nu hebben we even de gelegenheid om te kunnen douchen. 

15:50| Lekker op slippers en in een korte broek loop ik met nog een paar anderen vanaf het hoofdgebouw via het hoofdpad naar de jetty (de plek waar de boten liggen). Om 16:00 vertrekken we hier met de primatenboot. Eenmaal op de boot blijkt het geluk aan onze kant te staan. We zien een aantal neusapen (Nasalis larvatus) en twee orang-oetans (Pongo pygmaeus) wat vanaf de boot echt ongewoon schijnt te zijn. Echt een fantastisch gezicht, onze hele dag kan niet meer stuk! 

18:00| Eenmaal terug bij de jetty worden we ontvangen door Pip en Julia die door het dolle heen zijn omdat ze zojuist hebben gezien hoe een orang-oetang een slaapplek heeft gemaakt voor de nacht boven hun hoofd. We blijven nog even hangen bij de jetty en genieten van het orang-oetang handje die nog net te zien is.

Orang-oetan vrouwtje (Pongo pygmaeus) met haar baby. (Foto Sofie Hovius)
Orang-oetan vrouwtje (Pongo pygmaeus) met haar baby. 

 

Het dichte,
donkere woud

Het is 19:00 als er door het gebouw wordt geroepen “Makan o’clock” – tijd om te eten. Er worden twee rijen gemaakt langs de tafel met eten. Opnieuw staat er rijst op het menu, deze keer aangevuld met een andere variatie van groenten, vlees en vleesvervangers. 

20:00| Het eten is op en samen met Vincent beginnen we aan de nachtwandeling op zoek naar luminescente paddenstoelen. Deze schijnen te groeien in het regenseizoen, dus er is maar een kleine kans dat we ze nu gaan vinden. Via het hoofdpad lopen we richting de jetty, doen onze hoofdlampen uit (anders gaan we natuurlijk nooit iets lichtgevends zien) en duiken de mallotus trail in. Eenmaal op de trail wordt het pas echt donker. Het duurt geringe tijd voor onze ogen gewend zijn aan het donker en het enige licht dat ons door het bos leidt, is dat van de maan en alle vuurvliegjes op en langs het pad. Ver komen we natuurlijk niet in het donker, maar wat is het een bijzondere ervaring (afgezien van de vuurmieren, die bijten toch behoorlijk hard). En gelukkig, op een gegeven moment slaakt Sybren een kreet, hij heeft ze gevonden, luminescente paddenstoelen. 21:30| Vol triomf en trots keren we terug naar het hoofdgebouw met een bakje vol blad en schimmel. Eenmaal daar delen we onze vondst met de anderen en kletsen we nog even na. We schrijven ons in voor de workshops van morgen. Weer enorm veel om uit te kiezen, maar ik ga deze keer voor de vogelboot, het verzamelen van kevers en de gewone (met licht) nachtwandeling! 

23:00| De generator gaat uit en daarmee het licht. Tijd om te gaan slapen. Nu het ook hier donker is, komen onze hoofdlampen vandaag toch nog van pas… tijdens het douchen. We nemen nog een lekkere douche om het laatste zweet weg te spoelen.

23:30| Het was een lange dag en morgen moet ik extra vroeg op want de vogelboot vertrekt al om 6:00, spannend!

Volg
onze verhalen

Je las hier de twaalfde en helaas laatste blog over de expeditie naar Borneo van Naturalis Biodiversity Center samen met studenten van de universiteit Leiden. In verband met de veiligheid van de studenten en de wetenschappers is er vanuit Naturalis besloten om de expeditie vroegtijdig af te lassen, in verband met de huidige coronacrisis.

Deze blog is geschreven door biologiestudent Sofie Hovius. Sofie volgt de master Biomedical Sciences en Ecology & Conservation aan de Rijksuniversiteit van Groningen.
Heb je vragen aan de expeditieleden? Mail ze naar vincent.merckx@naturalis.nl.