Evolutiebioloog Liliana D’Alba wil begrijpen waarom dieren zo kleurrijk zijn. Ze werkt bij Naturalis, maar is sinds kort ook hoogleraar aan de Universiteit Gent.
Wat gebeurt ermet die veren?
Als je nog nooit van Anna's kolibrie gehoord had, is nu echt een goed moment om er kennis mee te maken. In het filmpje hierboven zie je een mannelijk exemplaar dat met zijn hoofd beweegt. Wat gebeurt er?
Kleur zonderpigmenten
De vogel verandert van kleur. Of, beter gezegd, dat doet 'ie dus niet. De vogel blijft hetzelfde, maar hij ziet er anders uit. In de veren zitten piepkleine structuurtjes die het licht op een andere manier verstrooien, afhankelijk van de hoek. Ze zien er soms rood uit, maar er zitten geen rode kleurstofjes in de veren van de kolibrie.
Dat is goed nieuws voor natuurhistorische collecties zoals de onze, waar kolibries en vlinders die zulke nanostructuren gebruiken eeuwig kleurrijk blijven, terwijl pigmenten langzaam verbleken. Het is ook goed nieuws voor paleontologen. Vorig jaar hielp Naturalis-onderzoeker Liliana D'Alba aantonen dat de veren in pterosauriërs - vliegende reptielen uit het dino-tijdperk - kleurrijke veren hadden, meer dan honderd miljoen jaar geleden (link naar Nature). Veren en hun kleuren waren al belangrijk lang voordat er vogels bestonden!
‘Ik wil begrijpen waarom dieren zo kleurrijk zijn', vertelt D’Alba. ‘Zowel vanuit evolutionair perspectief als fysisch-chemisch. In mijn onderzoek komen biologie en de natuurkunde van licht heel mooi samen.' En met succes: recent werd ze benoemd tot professor aan de Universiteit Gent.
Pterosaurusveren
Begrip van hoe die licht-verstrooiende nanodeeltjes werken, leert je belangrijke dingen over oe dieren leven of leefden. Neem nou die pterosaurusveren: 'Als je zulke kleuren vindt, vertelt je dat niet alleen iets over hoe ze eruit zagen, maar ook over hun gedrag. Ze konden kleuren zien en reageren op de informatie die die kleuren gaven, en waarschijnlijk waren de dieren overdag actief, illustreert ze Liliana D'Alba.
Dit beeld van Tupandactylus imperator is gemaakt door paleo-kunstenaar Bob Nicholls.
ToepassingenEen jurk als een vogelveer
‘Maar er zijn ook heel duidelijke toepassingen. De nanostructuurtjes hebben meerdere doelen, en het vertonen van kleuren is er maar eentje. Maar wat voor één! Stel je een jurk voor die zich gedraagt als de veren van een pinguïn of een kolibrie, zonder te verbleken als 'ie ouder wordt. Andere structuren veranderen van kleur als ze nat worden, of als de temperatuur verandert, en zouden gebruikt kunnen worden voor hele kleine sensoren. Er zijn complete families van zulke structuurtjes, en er is nog zoveel meer om te leren.’
Met Liliana D’Alba erbij heeft Naturalis nu veertien professoren in totaal. Zes van hen zijn vrouwen.
Meerinformatie
- Liliana D'Alba's profielpagina
- Haar website
- Haar pagina bij de Universiteit van Gent